Sposoby fałszowania złotych i srebrnych monet

11:32 - 12 Mar 2020

Dla każdego kolekcjonera czy inwestora myśl, że jego monety mogą być falsyfikatami kończy się skokiem ciśnienia i nerwowym przełykaniem śliny. To zupełnie zrozumiałe - w końcu wartość kolekcji wynika z jej autentyczności. Zarówno monety bulionowe jak i kolekcjonerskie mogą zostać sfałszowane. Nie wszyscy jednak wiedzą, że nie każda nieoryginalna moneta to fałszerstwo.

Fals, kopia, replika, podróbka, imitacja…

Zacznijmy od nazewnictwa. W sieci można często znaleźć informacje o monetach sfałszowanych, skopiowanych, replikach, podróbkach i imitacjach. Czy to wszystko to samo? Otóż nie. Podróbki, czyli inaczej falsyfikaty, są stworzone aby uzyskać korzyści materialne. Co to znaczy? Fałszerz, który podrabia pieniądze będące w obiegu i monety inwestycyjne, okrada emitenta, czyli na przykład Narodowy Bank Polski. Jeśli fałszuje monety kolekcjonerskie oszukuje osobę, która się na zakup takiej fałszywki skusi.

Inna kwestia to repliki lub kopie. Są numizmaty tworzone w celach edukacyjnych, pamiątkowych lub ekspozycyjnych. Mogą być wykorzystane np. w muzeum. Najczęściej mają jednak wyraźne oznakowanie, tak by można je było bez trudu odróżnić. Repliki mogą być zrobione z identycznego stopu metalu jak oryginał, lub z innego. Podstawową różnicą jest założenie, że nie wprowadzają w błąd kupującego. Mimo, że takie monety „udają” oryginały, kupiec jest tego świadomy i z taką wiedzą podejmuje decyzję o kupnie.

Imitacje to kopie monet, których przedstawianie jedynie naśladuje pierwowzór, i nie ma odwzorowania w rzeczywistości.

Fałszerstwa stare jak świat

Niedługo po tym, kiedy wypuszczono na rynek pierwsze monety, fałszerze wzięli się ostro do pracy. Pomimo surowych kar, które groziły, i nadal grożą za fałszowanie pieniędzy, chętnych do tego procederu nie brakuje. Fałszerze mają do swojej dyspozycji całą gamę lepszych czy gorszych metod podrabiania monet. Obecnie wybór zależy już nie tyle od umiejętności, ale od dostępu do coraz nowocześniejszych sprzętów.

Metody fałszowania monet

Odlewanie

Najstarszą i najbardziej popularną metodą fałszowania monet jest odlewanie. Fałszerz odciskał wizerunek monety w glinie, do której potem wlewał płynny metal. Po zastygnięciu formę ściągano i szlifowano ranty monety. Jest to bardzo szybki sposób, wprawne oko jednak bez trudu odróżni taką monetę od oryginału.

Wybijanie monet

Innym sposobem jest wybijanie monet, czyli de facto tworzenie ich w taki sam sposób, jak robił to mincerz w mennicy. Była to jednak metoda wykorzystywana bardzo rzadko, ponieważ wymaga niezwykłej precyzji i talentu. Fałszerz tworzył stempel, w którym odwzorowywał oryginalne przedstawienie na awersie monety. Na stemplu kładł krążek metalu i drugi stempel z wizerunkiem rewersu, po czym uderzał od góry młotem.

Przygotowanie stempli zajmowało jednak bardzo dużo czasu, stemple szybko się niszczyły, więc nie stosowano tego sposobu zbyt często.

Platerowanie

W starożytności wykorzystywano również metodę platerowania czyli pokrywania cienką srebrną lub złotą folią monety brązowej. Dzięki temu można było uzyskać „monetę”, której wygląd nie wzbudzał podejrzeń. Podobną do niej jest metoda ogniowa. Polega ona na pokryciu monety warstwą amalgamatu złota w rtęci, który paruje podczas podgrzewania, pozostawiając na powierzchni warstwę czystego złota.

Galwanoplastyka

Wynalezienie galwanoplastyki w XIX wieku stworzyło fałszerzom nowe pole do popisu. Metoda ta wykorzystuje mechanizm tworzenia się powłoki metalicznej na metalowym obiekcie w procesie elektrolizy. Jak to wygląda? Na początek monetę, którą fałszowano, odciskano w wosku lub gipsie. Wnętrze utworzonej w ten sposób formy pokrywano warstwą pyłu grafitowego. Tę formę jako katodę umieszczano w kąpieli galwanicznej. Następnie, jako anodę wkładano metal, z którego tworzono kopię. Mogło być to złoto, srebro czy miedź. Jony metalu osadzały się na negatywie, tworząc kopię monety. Dzięki temu można było uzyskać idealne odwzorowanie z najdrobniejszymi szczegółami. Jednak jest pewien szkopuł. Monety, jak wiadomo, posiadają awers i rewers, trzeba więc wykonać osobno dwie strony, następnie połączyć obie skopiowane części. Miejsce łączenia można bez trudu zauważyć, więc kopie tworzone w ten sposób są dość proste do wykrycia.

Tworzenie przeróbek

Bardzo szkodliwą metodą tworzenia fałszywek jest wykorzystywanie oryginalnych monet i tworzenie przeróbek. Są dwa sposoby na stworzenie takiej kopii. Pierwszą z nich jest wykorzystanie oryginalnej monety jedynie jako źródła metalu i przerobienie go na nową „monetę”. Dzięki temu uzyska się obiekt, który w badaniu składu metalu będzie identyczny z monetami tworzonymi w danym okresie. Drugi sposób, to nanoszenie na monetę drobnych zmian, które mają ją upodobnić do rzadszego egzemplarza. W ten sposób można uzyskać wyższą cenę niż za oryginał.

Wkładki wolframowe

Jedną z metod fałszowania monet bulionowych jest zalewanie złotem prętów lub krążków wolframu. Ten metal ma gęstość zbliżoną do złota i dzięki temu można uzyskać monetę, której waga nie odbiega od oryginału. Spotkać można również podróbki złotych monet o niższej próbie. Dla niewprawnego oka próba 585 i próba 999 może być trudna do rozróżnienia i na to właśnie liczą fałszerze.

Obecnie, dzięki rozwojowi techniki, fałszerze mają coraz więcej metod, aby jeszcze lepiej odwzorować oryginalną monetę. Wystarczy wspomnieć o drukarkach 3D, które w połączeniu ze skanem 3D mogą być użyte do stworzenia podróbki, która będzie nie do odróżnienia od oryginału. Na szczęście są sposoby, aby się uchronić przed kupnem takiego falsyfikatu. Napiszemy o tym wkrótce.

Źródła

• Marek K. Ślesiński - "Metoda fałszowania przedmiotów z metali", artykuł powstały z fragmentu pracy magisterskiej "Sposoby fałszowania dzieł sztuki z metalu i metody ich identyfikacji", Kraków 1982 r.
• Janusz Mróz, Kopia, replika fałszerstwo. Kilka uwag o naśladownictwie w sztuce (także powtórzonych), Cenne - bezcenne 2(32)/2002, s. 18-20
• https://mnk.pl/wystawy/uwaga-falszerstwo